Đường giải thoát - Phần 2

*****

Biết tự trị tất là tự độ,

Làm lành còn dữ bỏ không làm;

Dù cho lòng rất muốn ham,

Nếu là việc quấy cũng cam nhịn chừa.

Muốn thì cứ làm bừa không xét,

Trong mười điều hỏng bét chín điều;

Muốn điều lành chẳng bấy nhiêu,

592. Muốn điều hung dữ lại nhiều gấp mươi.

Cho nên mỗi một lời muốn nói,

Hoặc trước khi muốn khởi việc làm;

Phải cần hỏi lại lương tâm,

Xét coi việc có lỗi lầm hay không.

Gặp việc khó thấy lòng bối rối,

Riêng mình không hiểu nổi giả chơn;

Nên tìm hỏi bực hiền nhơn,

600. Chớ nên nhắm mắt đưa chơn đi càn.

Lỗi với người khó toan chuộc tội,

Lỗi với mình sửa cải dễ đâu;

Lỗi thân thân chịu dãi dầu,

Lỗi lòng lòng chịu âu sầu mê man.

Thân lao khổ bất an lòng dạ,

Lòng âu sầu thân thể mòn hao;

Không âu sầu chẳng khổ lao,

608. Lòng đừng để một phút nào rời thân.

Phải tu luyện tinh thần sáng suốt,

Cần dưỡng nuôi hạnh đức đủ đầy;

Cây cong uốn mãi cũng ngay,

Người hư mấy cố sửa hoài cũng nên.

Học hỏi vốn là nền trí thức,

Sách kinh là cái nút tâm linh;

Cần học hỏi, đọc sách kinh,

616. Giúp cho sức hiểu của mình rộng ra.

Lành kém trí như nhà thiếu cửa,

Hiền mà ngu như ngựa cái mù;

Hiền minh chớ để hiền ngu,

Lành thì lành trí chớ tu suông lành.

Tu có hành giá danh châu báu,

Tu không hành tiếng nhạo đá chai;

Tu hành cần được cả hai,

624. Trong hai thiếu một chẳng xài vào đâu.

Chớ học nói ít câu Hán tự,

Tự cho mình hay chữ là lầm;

Chữ đâu nghĩa đó cho thâm,

Chữ không hiểu nghĩa như câm khác nào.

Đức không tài như dầu thiếu lửa,

Tài thiếu đức như ngựa không cương;

Đức tài có đủ hai phương,

632. Lửa dầu gồm đủ, ngựa cương sẵn sàng.

Đạo có hạnh mới rằng học đạo,

Tu không hiền ai bảo là tu;

Cửa thiền nay quá mờ lu,

Do người giả đạo dối tu phần nhiều.

Đạo không hạnh là tiêu diệt đạo,

Tu làm hung là đảo ngược tu;

Mù còn có thể hết mù,

640. Tội lường gạt Phật dễ dầu gì tiêu.

Tội vô ý còn nhiều chỗ thứ,

Tội cố tình luật xử không tha;

Nếu tu không được thì ra,

Chớ mưu lấy đạo làm nhà buôn dân.

Tạo ngu dại hưởng phần ngu dại,

Làm ác gian lãnh cái ác gian;

Chạy Trời sao khỏi nắng chan,

648. Hại người mù tất phải mang kiếp mù.

Thù người bị người thù khó trốn,

Tổn hại người người tổn hại mình;

Nhân nào quả nấy công minh,

Người trong hạ giới chớ khinh lưới Trời.

Con ơi! Phật lập lời nói trước,

Đời hạ ngươn vô phước thì nhiều;

Nghiệp mê không những khó tiêu,

656. Họa sầu trái lại dễ chiêu vào mình.

Việc trả báo rất nhanh khó tưởng,

Sớm gây thì chiều hưởng không lâu;

Thần minh tuy chẳng thấy đâu,

Nhưng mà mọi việc đều tâu Ngọc Hoàng.

Tội đền tội bạc vàng khó chuộc,

Phước thì là gặp phước khỏi lo;

Công bằng Ngọc Đế cân cho,

664. Mảy lông không lọt chớ lo sai lầm.

Vừa mới nghĩ trong tâm chưa lộ,

Nhưng Thần minh đã rõ dữ lành;

Sức Thần hiểu biết rất nhanh,

Phàm gian chớ có vọng sanh điều tà.

Điều tà mặc dù là chỉ nghĩ,

Song cũng làm tâm trí lu mờ;

Khởi ra ý xấu ban sơ,

672. Diệt liền chớ để dây dưa lâu ngày.

Ý nghĩ xấu kéo dài bao độ,

Hành động tà càng lộ bấy nhiêu;

Hiểu rồi cương quyết trừ tiêu,

Chớ nên tha thứ nuông chiều vọng tâm.

Vọng tâm nếu chẳng làm yên lặng,

Ví dù ngồi bên cạnh Phật Đà;

Cũng không hề được thấy ra,

680. Bị tâm vọng nó làm lòa mắt đi.

Tâm vọng rất làm nguy hạnh đức,

Người tu hành chưa dứt vọng tâm;

Như ôm rắn độc mà nằm,

Thân kia không biết họa lâm lúc nào.

Tâm vọng dứt mới vào cõi Phật,

Vọng tâm còn khó nhập Niết Bàn;

Vọng tâm là gốc mê man,

688. Chúng sanh vì nó sáu đàng chuyển luân.

Lúc niệm Phật tâm thần xao xuyến,

Khi tham thiền lười biếng mỏi mê;

Thấy trong đầu óc nặng nề,

Ấy là ma nghiệp vỗ về đầu tiên.

Nếu ý niệm để nghiêng theo nó,

Thì đạo tâm từ đó lần phai;

Đến khi tới trước Phật đài,

696. Mà tâm vẫn loạn là ngày nguy cơ.

Phật không thể chỉ thờ lấy vị,

Thờ Phật là biểu thị lòng tin;

Lòng tin càng được chặt gìn,

Càng cao đức hạnh càng bình định tâm.

Không thờ Phật mà thầm tin tưởng,

Hơn thờ mà bỏ luống không tin;

Có tin mới biết sửa mình,

704. Không tin đâu bỏ hành trình xấu xa.

Tin là mẹ đẻ ra ngôi Phật,

Tin là thuyền cứu vớt chúng sanh;

Có tin thì mới có thành,

Thiếu lòng tin tưởng tu hành sao nên.

Tin tưởng mạnh tất bền ý chí,

Ý chí bền thì vị quả nên;

Không tin thì chí không bền,

712. Không bền chí sẽ không nên đạo mầu.

Việc càng khó càng sâu tin tưởng,

Tin tưởng sâu thì chướng ngại tiêu;

Tin là thứ phép cao siêu,

Sẽ làm như ý sẽ tiêu ma tà.

Tin tưởng Phật thì là gặp Phật,

Tin tưởng ma thì gặp quỉ ma;

Chữ tin đối với người ta,

720. Rất nên quan trọng lựa mà tin theo.

Tin tưởng vốn là điều cần thiết,

Nhưng phải nên suy xét kỹ càng;

Chánh đường khi thấy rõ ràng,

Chừng ni sẽ đặt lòng vàng tin theo.

Tin dễ dãi thường gieo ân hận,

Tin bướng càn lầm lẫn phần nhiều;

Không tin thì đạo không siêu,

728. Dễ tin quá cũng chẳng tiêu nghiệp trần.

Dễ tin tất tâm thần dễ động,

Dễ động tâm dễ móng sự trần;

Sự trần dắt được tâm thần,

Khác nào như bị thọt chân vào còng.

Sức tự chủ đã không còn nữa,

Quyền hành do sáu đứa giặc trần;

Tha hồ thỏa mãn nhục thân,

736. Tâm hồn cứ thế mê dần đi thôi!

Mạng sống chỉ là mồi thị dục,

Tâm hồn thì lệ thuộc xác thân;

Loay quay ở giữa ngục trần,

Lúc nào cũng sợ tử thần đến kêu.

Giàu cũng sợ mà nghèo cũng sợ,

Chủ cũng lo mà tớ cũng lo;

Những người chức trọng giàu to,

744. Vấn đề chết chóc sợ lo hơn nghèo.

Nhiều ham muốn thì đeo nhiều khổ,

Vọng tưởng luôn đâu có yên lòng;

Kẻ thì tốn của người công,

Kẻ dùng tài sức người dùng tâm tư.

Lo đến chết không như ý được,

Hết muốn nầy đến lượt muốn kia;

Mồ hôi nước mắt đầm đìa,

752. Mà lòng ham muốn nọ kia chưa vừa.

Kẻ được sớm thì trưa lại chết,

Người chiều nên bỗng mất sớm đi;

Lúc còn trẻ lại ngu si,

Chừng thông minh được là khi đã già.

Nhơn lọai chẳng ai mà thuận cảnh,

Chúng sanh không ai rảnh trong lòng;

Thế mà chẳng việc nào xong,

760. Chết rồi mà vẫn còn lòng nuối theo.

Bởi tiếc nuối giàu nghèo thương ghét,

Bởi tạo ra các nghiệp tiền trần;

Nên sau khi đã bỏ thân,

Đi theo nghiệp ấy chuyển luân lại liền.

Nghiệp lôi cuốn như ghiền bịnh rượu,

Khi thèm không ai rủ cũng đi;

Hôm qua say ngủ li bì,

768. Bữa nay say nữa dễ gì bỏ say.

Nghiệp thế phải đầu thai cõi thế,

Mến trần thì sanh đẻ nơi trần;

Quả sanh vì bởi có nhân,

Nếu nhân không có quả sanh bao giờ.

Trước cũng bởi vì nhơ bợn thế,

Nay mới rơi trong bể hồng trần;

Hiện thời nếu chẳng tu thân,

776. Sau nầy khó tránh khỏi phần đầu thai.

Tùy theo nghiệp mỏng dầy đã tạo,

Mà trí ngu bần phú khác nhau;

Nhưng dù khôn dại nghèo giàu,

Vẫn già vẫn chết vẫn đau khổ đời.

Những cái khổ hồi thời quá khứ,

Người đã quên thành thử không ghê;

Thật ra là một tràng mê,

784. Từ hồi vô thỉ kéo lê đến giờ.

Biết bao kiếp lên bờ xuống nước,

Khi thăng Tiên khi rớt lại phàm;

Lúc người lúc thú lam nham,

Kể sao hết cuộc thăng trầm tiền thân.

Khi thì phú khi bần tột hạng,

Lúc ấm no lúc chẳng áo cơm;

Khi ngói gạch khi lá rơm,

792. Lúc thì quan tướng lúc làm tù nhơn.

Kiếp thì bị treo thân lủng lẳng,

Kiếp thì ngồi chỏng cẳng ra oai;

Kiếp thì chết chẳng chôn thây,

Kiếp thì tống táng chật ngoài chật trong.

Khi thì xác trôi sông chập chã,

Khi thì thây tan rã giữa đồng;

Kể sao hết chuyện não nồng,

800. Của tiền kiếp khách trần hồng đã mang.

Kiếp làm gái chịu đàng đẻ chửa,

Kiếp làm trai con vợ đùm đề;

Khi thì trọn kiếp phu thê,

Khi thì bướm chán ong chê giữa chừng.

Có khi bị cùi phung xụi bại,

Có khi thì điên dại mù câm;

Sống không nhà cửa ăn nằm,

808. Lang thang đàng phố xin ăn qua ngày.

Có kiếp bị bọn trai lừa gạt,

Có kiếp thì bị thác vì tình;

Kiếp thì làm đĩ bán mình,

Kiếp thì cô quạnh trong tình cấm cung.

Khi thì được anh hùng vang vội,

Khi thì mang lấy tội phản thần;

Lúc thì quý tợ vàng cân,

816. Khi thì rẻ nát còn hơn con giòi.

Kiếp thì được người coi Vua chúa,

Kiếp thì ra thân đứa ăn mày;

Mới cười kế khóc chua cay,

Cứ như thế đó đổi thay không ngừng.

Như lời đã vừa phân đoạn trước,

Giàu nghèo do tội phước mỏng dầy;

Không cần phải hỏi nơi ai,

824. Tự mình suy cũng hiểu ngay thế nào.

Kiếp trước mở hồ bao bố thí,

Nên kiếp nầy địa vị giàu sang;

Kiếp nầy bỏn sẻn tham gian,

Kiếp sao đói khó nghèo nàn tả tơi.

Nghiệp dâm đãng sanh nơi đĩ điếm,

Nghiệp rượu chè sanh chốn tửu lâu;

Nói sơ kể chẳng hết đâu,

832. Nghiệp đâu sanh đó khó hầu đi sai.

Mới kiếp trước ghét cay ghét đắng,

Kế kiếp sau làm bạn làm chồng;

Luân hồi lộn bậy cõi hồng,

Khi cha khi mẹ khi chồng khi con.

Mới đời trước đánh đòn đứa ở,

Kế đời sau làm tớ bị đòn;

Chết rồi nhưng nghiệp vẫn còn,

840. Mạnh thì nở trước yếu tồn lại sau.

Cuộc luân chuyển chừng nào mới hết,

Nếu chúng sanh còn kết dây oan;

Ở trong ba cõi sáu đàng,

Như là giữa bãi chiến tràng khác chi.

Người biết giúp người thì ít có,

Người hại người thì số vô biên;

Tranh hơn ở kiếp hiện tiền,

848. Quên rằng tội ác còn truyền hậu lai.

Danh không chánh chỉ gây hậu hoạn,

Lợi bất nhân hưởng chẳng lâu dài;

Vui nay để chịu khổ mai,

Mà không nghĩ đến đời nay nhiều người.

Nay đắc thế chê cười hèn yếu,

Mai thất thời phải chịu cười chê;

Đời thường nay tướng mai hề,

856. Chớ nên hiếp đáp nhún trề một ai.

Lúc mạnh khá nhớ ngày yếu dở,

Khi giàu đừng quên thuở bần cùng.

Ở ăn giữ mực trung dung,

Sống không kẻ oán chết không người hờn.

Kẻ đã hiểu đâu chơn đâu ngụy,

Khá khuyên người chỗ mị chỗ không;

Chưa làm chỉ tính trong lòng,

864. Cũng là ảnh hưởng chớ hòng tính gian.

Thường nghĩ tốt có Thần phúc hộ,

Hay tưởng xằng bị họa Thần theo;

Họa Thần theo tất nạn eo,

Được thần phúc hộ thì tiêu tai nàn.

Lòng dạ ác có màn tối phủ,

Tâm tánh lành có lưới sáng bao;

Mắt thần khi ngó nhìn vào,

872. Tức thời biết rõ người nào hiền hung.

Màn tối phủ ma nung quỉ giục,

Lưới sáng bao Thần chúc Phật ban;

Quỉ ma nung giục thì tàn,

Phật Thần ban chúc thì an lạc đời.

Lòng lành dữ lộ nơi nhơn tướng,

Khách nữ nam đừng tưởng nằm yên;

Trong tâm vừa muốn mưa phiền,

880. Thì là ngoài mặt cũng liền kéo mây.

Phàm thấy sắc tướng ngoài còn biết,

Thánh xem còn thấu triệt đáy lòng;

Tâm không mà chẳng phải không,

Mười phương chư Phật đều trông thấy rành.

Tâm đổi dạng khi lành khi dữ,

Tâm biến thành lúc thú lúc người;

Ấy là tâm vọng của đời,

888. Nó thường theo cảnh mà dời đổi luôn.

Tâm vọng ấy nếu còn vọng mãi,

Thì chúng sanh còn phải chuyển luân;

Vọng tâm nếu được lặng ngưng,

Phàm nhân trở lại Thánh nhân tức thời.

Gốc tâm vọng do nơi cảm nhiễm,

Thói quen ưa đã chiếm trong lòng;

Lúc nào cũng muốn cũng mong,

896. Trong tâm đâu có vắng không lúc nào.

Thường vì quá ước ao thèm khát,

Nhiều khi gây thành giấc chiêm bao;

Lỗi lầm lúc thức phạm vào,

Đến khi ngủ cũng chiêm bao lỗi lầm.

Khi người để vọng tâm chi phối,

Thì tinh thần mệt mỏi tối đen;

Chỉ làm theo cái thói quen,

904. Xấu xa cũng mặc đê hèn cũng thây.

Thói quen khiến thường hay vọng tưởng,

Chưa vừa lòng vẫn muốn chưa thôi;

Thêm đời nhiều thứ cuốn lôi,

Càng làm ý muốn con người nhiều thêm.

Việc phước đức không thèm muốn đến,

Sự tà gian cứ mến theo luôn;

Xấu xa chẳng biết hổ buồn,

912. Biết bao kẻ bị điên cuồng lợi danh.

Thấy sắc đẹp động tình muốn lấy,

Nghe lợi to mong chạy đến giành;

Của ai thấy cũng mong manh,

Đến như của mẹ cha mình còn tham.

Cậy quyền thế lấy ngang lắm kẻ,

Dùng trí khôn chia xẻ nhiều người;

Muốn cho lấy được không thôi,

920. Dù ai oán ghét chê cười cũng trơ.

Biết rằng quấy không chừa chẳng bỏ,

Hiểu là sai cứ mó vẫn đeo;

Cố tình tội lỗi rắc gieo,

Lòng tham muốn lấy hiểm nghèo vô biên.

Lời lành có người khuyên không nhớ,

Việc dữ không ai trỏ chẳng quên;

Thói quen từ trước nổi lên,

928. Thường nghiêng theo dữ ít nghiêng theo lành.

Sự cảm nhiễm kết thành nhiều kiếp,

Cho nên khi gặp dịp nở liền;

Nghề nào kiếp trước đã chuyên,

Kiếp nầy nghề ấy người liền hiểu ngay.

Luân hồi có khi dài khi ngắn,

Có khi vừa chết đặng ít ngày;

Thì liền bị dắt đầu thai,

936. Làm người trở lại nhớ ngay kiếp người.

Nếu bị nghiệp sanh nơi cầm thú,

Sống theo loài rừng rú ngu đần;

Sau dù trở lại nhân thân,

Dễ quen tánh thú nhiều hơn tánh người.

Những tập quán hồi thời quá khứ,

Nếu như không cơ hội chạm va;

Thì là khó nổi nhớ ra,

944. Thói quen nằm mãi trong nhà nghiệp duyên.

Nếu ma quỉ sanh lên nhân loại,

Dễ cảm theo cái thói quỉ ma;

Chánh đường nếu chẳng xông ra,

Thì là dễ bị đường tà cuốn lôi.

Đã sanh được làm người rất quý,

Thường được nghe dạy chỉ tu hiền;

Gần đường về Phật về Tiên,

952. Không tu sau khó trở lên làm người.

Để sanh lạc vào nơi cầm thú,

Không được nghe khuyên nhủ lời lành;

Thì không được biết tu hành,

Tất còn chịu kiếp tử sanh lâu dài.

Nạn ấy lớn hơn tai nạn khác,

Cũng là điều hình phạt tối cao;

Để cho cửa thú lọt vào,

960. Giấc mê dài biết ngày nào tỉnh ra.

Giới ma quỉ cũng là đại nạn,

Kiếp sống như là ráng là mây;

Tiêu tan chẳng có hẹn ngày,

Thường cam đói khát giận gây trong lòng.

Tánh oán ghét đã xông cực độ,

Nên thường gây đau khổ cho người;

Không kiêng Phật chẳng kể Trời,

968. Khiến cho nghiệp ác càng bồi thêm cao.

Xưa kia có một trào Vua nọ,

Có một ông quan võ bất lương;

Mỗi lần đi đến thôn hương,

Bắt dân làng phải nộp lương nộp tiền.

Bò heo có phải khiêng đến nạp,

Có gái xinh phải dắt tới hầu;

Bắt dân làm việc ngựa trâu,

976. Lớp thì bị giết bị tù thảm thương.

Gặp già cả không nhường không kể,

Thấy tăng-sư chẳng lễ chẳng chào;

Rất là ngạo mạn tự cao,

Không tin quả báo chẳng nao tuần hườn.

Một hôm nọ sau cơn yến tiệc,

Bỗng nhiên ông thổ huyết chết đi;

Sanh làm ngạ quỷ tức thì,

984. Mặt mày xấu xí dị kỳ hình dung.

Cổ quá nhỏ vật không nuốt chạy,

Bụng thì to bằng cái bụng trâu;

Ngày đêm đói khát buồn rầu,

Vất vơ chẳng có chỗ nào ẩn thân.

Cơm vừa đút tới mồm thành lửa,

Nước ngậm vào miệng hóa dầu sôi;

Làm cho phỏng lưỡi cháy môi,

992. Chịu điều đau nhức tanh hôi suốt đời.

Trả quả lúc làm người tiền kiếp,

Nhưng thường không được biết tỉnh ra;

Ôm lòng oán hận sâu xa,

Càng làm cho kiếp quỉ ma kéo dài.

Con ơi! Lấy truyện nầy để biết,

Những hành tung tiền kiếp mất đâu;

Làm cho thiên hạ đau sầu,

1000. Là gây hậu quả độc sâu cho mình.

Quan ấy lúc sanh bình oai khí,

Khi thác rồi làm quỉ đói đau;

Người đời thử nghĩ thế nào,

Có nên ham thứ hùng hào ấy không?

Chỉ một lúc thỏa lòng ham hố,

Mà để cho đau khổ muôn đời;

Là điều nên nhịn con ơi!

1008. Ăn quen khó nhịn, nhịn thời cũng quen.

Có quả báo nên khuyên hướng thiện,

Không đáo đầu ai khuyến trừ tà;

Chết rồi tội mới thấy ra,

Chừng ni có hối cũng là muộn thay!

Chỉ sơ lược một vài nhân quả,

Cho người đời nhớ có trả vay;

Để mà uốn nắn cho ngay,

1016. Ngõ hầu tránh cái hậu lai bất lành.

Phải sáng suốt cứu mình thoát khổ,

Đừng ngu mê Tông Tổ lây sầu;

Nếu mình tu đắc đạo mầu,

Tổ Tiên cha mẹ cũng chầu Như Lai.

Trời một mặt sáng đầy thiên hạ,

Cầu một cây đưa cả muôn người;

Tu là việc lớn con ơi!

1024. Cứu cha mẹ được, độ người cũng xong.

Trái ngươn hạ đã hồng sắp rụng,

Mau chọn nơi gieo giống trường sanh;

Mê đời cặn bã hôi tanh,

Hại mình thì có, cứu mình thì không.

Đời chém giết vì lòng ghen ghét,

Đời lưu manh vì việc tham lam;

Có rồi mà vẫn còn ham,

1032. Ham tài ham sắc ham làm công danh.

Thấy người được còn mình không được,

Xô đẩy nhau bắt chước cho hơn;

Thường tranh cạnh việc bất nhơn,

Là đời hiện tại gọi tân phong trào.

Quá vật chất quơ quào bất kể,

Quá xa hoa tội lệ không kiên;

Đua nhau cướp lợi tranh quyền,

1040. Ấy là thế giới kim tiền ngày nay.

Con cái chẳng đoái hoài cha mẹ,

Vợ chồng không gìn lẽ ái ân;

Bội thầy phản bạn lừa dân,

Cảnh nầy đã diễn xa gần thiếu chi.

Chẳng đạo lý hơn gì chuối háp,

Không luân thường nào khác heo tơ;

Chuối không ruột chẳng ai nhờ,

1048. Heo lo ăn ngủ để chờ phân thây.

Đạo lý chẳng khác cây thước mộc,

Luân thường như là chốt với đinh;

Thước không nhà khó ráp thành,

Chốt đinh nếu thiếu thì hình rã mau.

Đạo lý trọng thế nào đủ biết,

Luân thường là cần thiết dường bao;

Ở đời bất luận người nào,

1056. Nên gìn đạo lý, nên trau luân thường.

Người hơn vật biết đường đạo lý,

Người giá cao nhờ nghĩ luân thường;

Dù cho thông thái phú cường,

Nếu không đạo lý luân thường đáng khinh.

Kẻ chỉ biết lo mình vinh hạnh,

Mặc cho ai sống cảnh khốn nàn;

Người đừng tưởng thế là ngoan,

1064. Gặp khi tối lửa tắt đèn kêu ai.

Giữa nhơn loại có dây quan hệ,

Việc lớn cho đến bé nhờ nhau;

Trong đời bất cứ hạng nào,

Tự mình cung cấp không sao hoàn toàn.

Ngay như cái thân đang sống đó,

Được sanh ra nhờ có mẹ cha;

Những điều phụ thuộc khác ra,

1072. Là nhờ tất cả người ta giúp vào.

Ơn cha mẹ làm sao chẳng nhớ,

Ơn mọi người há nỡ đành quên;

Dù sao cũng rán đáp đền,

Mới không hổ phận sanh lên làm người.

Được lành chớ khinh cười kẻ rách,

Được sang đừng kiêu cách người hèn;

Không nên phân biệt lạ quen,

1080. Thấy ai mắc nạn nên chen giúp giùm.

Mình được sống thì cùng người sống,

Mình được vui giúp chúng đồng vui;

Ở ăn mật thiết với người.

thơm tho ấy còn mùi nào hơn.

Cuộc sống của thế trần hiện tại,

Cũng cần nên sửa cải như trên;

Giàu nghèo nâng đỡ nhau lên,

1088. Bỏ đi cái lối sống riêng cho mình.

Ai cũng biết mở tình rộng rãi,

Nạn dân nghèo sẽ giải quyết xong;

Những điều cướp của lường công,

Không còn nghe thấy ở trong xóm làng.

Tình bác ái người càng biết rộng,

Cảnh thái bình càng chóng hiện ra;

Nếu tình bác ái còn xa,

1096. Thái bình cảnh ấy cũng là còn lâu.

Những gì chúng đang sầu khổ nhứt,

Không nói ra cũng được biết rành;

Thiếu no ấm thiếu hòa bình,

Là điều thế giới hiện tình thiết tha.

Kẻ thiện chí nhìn qua thế sự,

Không khỏi lòng tư lự đau buồn;

Dân sanh rối tợ chỉ cuồn,

1104. Chưa xong nhơn họa, kế đường thiên tai.

Mới lụt bão chỗ nầy chưa dứt,

Kế xảy ra động đất chỗ kia;

Đói đau chết chóc chia lìa,

Nhơn-sanh đang lúc đầm đìa thiên tai.

Nạn Trời khắp đông tây gieo rắc,

Thêm nạn người Nam Bắc hoành hành;

Chỗ nầy chưa dứt chiến tranh,

1112. Kế nghe chỗ nọ khởi hành binh đao.

Thảm với khổ kể sao cho hết,

Sống khó khăn còn chết dễ dàng;

Nhìn vào khắp cảnh nhơn gian,

Lao đao chẳng khác như thoàn gặp giông.

Nếu kẻ có tấm lòng bi mẫn,

Không khỏi lo cầu khẩn hòa bình;

Thương người như thể thương mình,

1120. Không hề muốn việc đao binh khốn nàn.

Hoa thế giới sắp tàn mai mốt,

Bướm ong còn châm đốt mỗi ngày;

Giết nhau nếu chẳng dừng tay,

Sẽ làm mạng sống nhơn loài ngắn thêm.

Nên tha-thứ chớ hềm thù nữa,

Hãy nhất tâm đừng ở hai lòng;

Giúp người, người sẽ trả công,

1128. Hại nhơn, nhơn hại chớ hòng hại ai.

Sự báo ứng đời nay rất chóng,

Quả đã gieo sắp rụng tới nơi;

Trốn người chớ khó trốn Trời.

Chết thì chịu chớ phạm nơi tội tình.

Con ơi! Cảnh bình minh thấy được,

Phải trải qua một cuộc tối đen;

Ngủ quen còn thức không quen,

1136. Hồn đi theo lớp tối đen nhiều người.

Kẻ tỉnh được gặp trời sáng tỏ,

Người mê luôn theo lộ âm cung;

Thử ra mới biết hiền hung,

Không đem chọn lọc Tiên Rồng như nhau.

Chưa gặp lửa vàng thau một sắc,

Đốt ra rồi hai chất khác nhau;

Vàng thì trước cũng như sau,

1144. Còn thau thì lại sắc màu đổi luôn.

Khi thạnh lắm người thương kẻ mến,

Lúc suy không ai đến ai thăm;

Dễ dàng thay đổi lương tâm,

Nhìn vào thế thái ngán ngầm lòng son.

Lúc mới mẻ thì còn hăm hở,

Khi cũ càng chẳng ngó ngàng vào;

Lòng người phai lạt rất mau,

1152. Tu hành như thế chừng nào cho nên.

Cần phải biết ơn đền nghĩa trả,

Cần phải gìn chí cả lòng son;

Nguyện tu thì phải tu tròn,

Mặc dù sống chết mất còn chẳng nao.

Đạo cao có chí cao tương xứng,

Như buồm to gió lớn thổi xuôi;

Đường về mau chóng đến nơi,

1160. Móng tay chưa nhọc là ngồi Tây Phương.