Thuở xưa có một ông đồ thông minh, bác học. Ông ta làm khổ vị Hoà Thượng trụ trì chùa láng giềng không ít, vì những câu hỏi lý sự cùng mình của ông ta. Vì thế, mỗi lần nghe tiếng guốc lộp cộp của ông đồ đến gần, dù đang bận bất cứ công việc gì: xem kinh hay cuốc đất…Hoà Thượng vội vàng leo lên thiền sàng để “tỵ nạn” tham vấn của ông đồ đa sự.

Một hôm, đang ăn mấy củ khoai lỡ bữa, chợt nghe tiếng khua ngoài cổng tam quan, Hoà Thượng vội vàng lau miệng tức tốc trở về phương trượng. Thấy chủ nhà lật đật, khách cũng hối hả không kém. Nhờ vậy, ông khách bắt được Hoà Thượng lúc ngài mới leo lên bồ đoàn mà chưa kịp gác tréo chân. Cực chẳng đã, Hòa Thượng phải quay lại chào khách, ngài thở phào nhẹ nhõm.

- A, thì ra bác đậu hũ! Vậy mà bác làm tôi sợ đến bở vía…

Chàng đậu hũ ngạc nhiên:

- Có chuyện gì vậy, Bạch thầy? Hôm nay bán ế quá, con tạt vào chùa, nài thầy mua giùm vài miếng chứ con có làm gì đâu nào?

- Ấy, không phải vậy!

Và, Hòa Thượng bèn thuật lại đầu đuôi câu chuyện xong, ngài than thở:

- Hôm nào cái tên đa sự đó đến đây thì ta vô phương làm việc…cứ phải ngoáy tai ra nghe nào là Pháp thân, Niết bàn, Tối thượng thừa, Đệ nhất nghĩa đế, Chơn đế…thiếu điều điếc con ráy…

Chàng đậu hũ bất bình:

- Rồi thầy chịu trận chứ không có cách nào tống cổ hắn à?

Hòa Thượng nhắm mắt:

- Ta có mở miệng được tiếng nào đâu? Hắn cứ thao thao bất tuyệt đến lúc nào khô cổ mới chịu ngừng lại hớp nước, lấy hơi và nói tiếp…

- Thế, hôm nay hắn có đến không ạ?

- Hôm nào lại khỏi, quả là một đại họa cho ta.

Gã bán đậu hũ thuộc loại người có máu Lục Vân Tiên, nghĩa là thấy chuyện bất bình thì phải ra tay nghĩa hiệp, hăng hái nói:

- Thầy để nó cho con. Con sẽ trị cho hắn một mẻ, thế nào cũng cạch đến già…

- Chú có cách nào? Đừng có chọc người ta mà phải tội!

- Ậy, thầy cứ cho con mượn cái mũ ni, áo tràng cùng y bá nạp nữa…Rồi thầy trò mình sẽ làm như vầy…như vầy…

Hai thầy trò còn đang bàn tính thì đã nghe tiếng guốc của ông đồ. Đương sự mới đến sân ngoài đã đánh tiếng:

- A Di Đà Phật! A Di Đà Phật! Bạch Hòa Thượng con mới đến ạ!

Hòa Thượng vội bước ra, suỵt hỏi:

- Im nào! Ông bạn…hôm nay chùa có khách.

- Ai thế nhỉ?

- Một thiền sư vừa hạ sơn, Ngài ở Tà Lơn mới xuống…

- Ồ, quý hóa quá! Thật là: “Hữu duyên thiên lý năng tao ngộ, Vô duyên đối diện bất tương phùng”.

- Suỵt, ngài còn trẻ nhưng đạo cao đức trọng lắm…

- Ồ…vạn hạnh, vạn hạnh…thật là Vị tằng hữu…Sư tử lên ba còn hơn dã can đầu bạc.

- Nhưng mà…ngài không thích nói nhiều.

- Đó mới là…Vô ngôn thông… “Tri giả bất ngôn”…Người biết mà không nói…mà lại.

- Đạo hữu có hầu chuyện với ngài thì nên ít lời một tí…

- Thế thì…con xin được phép hầu chuyện với ngài bằng lối im lặng. Một cuộc im lặng như sấm sét của những tâm hồn vĩ đại và chơn thực…

Hòa Thượng ngơ ngác:

- Thế nghĩa là sao?

- Im lặng, im lặng và im lặng. Đó là sự đối thoại của Bồ Tát cư sĩ Duy Ma Cật, một lối mặc ngữ mà pháp âm vang như sấm rền.

Hòa Thượng đành lắc đầu:

- Thôi thì chú cứ làm những gì chú thấy cần thiết.

Ông đồ liền tuột guốc, rón rén bước đến vái chào vị Thiền sư Tà Lơn. “Thiền Sư” vẫn im lặng, hai mắt hơi hé ra rồi nhắm lại như cũ. Khách và chủ cùng phân tòa ngồi. Hòa Thượng cũng kiếm một chỗ ngồi, hồi hộp theo dõi cơ sự.

Thoạt tiên, ông đồ đưa lên một ngón tay, tiếp theo thiền sư cũng đưa tay lên, nhưng đến ba ngón. Ông đồ gật gù, tỏ vẻ thông cảm tiếp thu kịp.

Ông đồ lại đưa lên năm ngón tay. Thiền sư mỉm cười, lúc đầu ra vẻ khoan dung rồi đưa hai bàn tay lên, xòe đủ mười ngón.

Ông đồ chặc lưỡi tỏ vẻ thán phục, đưa tay vẽ một vòng tròn. Thiền sư có vẻ bất bình, đưa tay, hất mạnh, chỉ ra ngoài ngõ.

Ông đồ sụp lạy, cung kính cáo từ ra về. Tiễn y đến tam quan, Hòa Thượng hỏi:

- Sao, chú thấy thế nào?

- Ồ quả là “Thiên niên thiết thọ khai hoa dị”. Nghìn năm cây sắt đơm bông dễ…nhưng tìm được một người như thiền sư Tà Lơn thì quả là khó. “Tam sinh hữu hạnh” mới có một cuộc đối đáp như chớp nhoáng xoẹt lửa như thế.

- Ngài đã nói với chú những gì?

- Ồ, Hòa Thượng làm sao hiểu thấu!

Hòa Thượng khẩn khoản:

- Tôi ở chốn rừng núi quê mùa, dốt đặc cán mai. Xin chú làm ơn thuật lại tỉ mỉ cho tôi mở rộng tầm con mắt. Tại sao chú lại đưa lên một ngón tay?

- Đó là chỉ “Nhất tâm”…

- Còn ổng đưa lên ba ngón tay là sao?

- Đó là, nhất tâm… tam giới. Một tâm nhưng bao trùm cả ba cõi, đầy đủ thể tướng dụng. Đó là pháp. Ngài đã đưa ra “Tam giới” để trả lời cho “Nhất tâm”. Thật là hay, hay tuyệt!

- Rồi khi chú đưa năm ngón tay lên?

- Đó là ý hỏi: “Nhưng đối với kẻ đã lỡ tạo tội ngũ nghịch thì sao?”.

- Rồi ổng đưa mười ngón tay?

-Ý dạy: “Phải khuyên đương sự tu mười điều thiện”…

- Ồ, hay quá! Chỗ này thì tôi đã hiểu kịp. Thế, lúc chú đưa tay vẽ một vòng tròn?

- Tôi muốn nói: “Chúng ta đang đi quanh quẩn trong vòng luân hồi vô tận”.

- Và ổng lắc đầu, hất tay chỉ ra ngoài ngõ?

- Ý ngài nhắc chúng ta phải có chí hướng thượng, vĩnh xuất tam giới…Xong, Ngài buông thỏng hai tay, lắc đầu tỏ ý là đến chỗ vô ngôn tuyệt lự, bất lập văn tự. Khi ấy tôi chỉ còn nước im lặng, đảnh lễ ra về mà vẫn nghe pháp âm rền vang như sấm nổ.

Ông đồ cáo từ. Hòa Thượng trở vào, gặp thiền sư Tà Lơn, tức chàng bán đậu hũ đang đứng lúng túng trong đống y cùng áo. Hòa Thượng tiếp tay, giúp anh ta xếp y cất áo mão xong, hỏi:

- Chú ra dấu hiệu gì mà hắn ta chạy một mạch vậy?

Anh bán đậu hũ cười hề hề:

- Có chi đâu! Cũng chuyện làm ăn mà. Đâu có gì ngoài việc mua với bán. Hắn gạt Hòa Thượng chứ đâu có qua mắt thằng bán đậu hũ này nổi!

- Chú thuật lại đầu đuôi cho ta nghe thử!

- Đầu tiên hắn ta đưa lên một ngón tay, ý hỏi: “Bao nhiêu một miếng đậu hũ” Con liền xòe ba ngón, tức “Ba đồng bạc”.

Hắn liền đưa ra năm ngón tay, tức là ngỏ ý mua năm miếng. Con nghĩ hôm nay bán ế, mình để giá vốn cho hắn, nên đưa lên mười ngón, ra giá là mười đồng. Thấy rẻ, hắn động lòng tham, đưa tay ra dấy hỏi mua hết cả thúng…Con nổi sùng hất tay bảo hắn ra chợ hỏi xem có ai chịu bán giá đó không? Còn thúng đậu ế này, thà rằng con đem cúng thầy làm chao cúng rằm cho có phước…

Từ đó, ông đồ không làm phiền Hòa Thượng nữa. Có lẽ ông đã nghe đầu đuôi câu chuyện, vì bác đậu hũ không phải là một người kín miệng cho lắm…