Dầu mua bằng tiền vàng ...

Câu chuyện này được kể lại khi đức Phật ở tại Kỳ Viên, liên hệ đến một thầy Sa-môn bất mãn.

Chuyện kể rằng, một thầy Tỳ-kheo nọ gia nhập Tăng đoàn và làm đầy đủ bổn phận, bổn sư của thầy ấy dạy rằng:

- Hãy đi đến nơi đó... học luật nghi.

Thầy đi không bao lâu, cha thầy lâm bệnh. Ông ước ao được gặp con, nhưng không ai tìm ra thầy. Trước giờ lâm chung, ông lảm nhảm những lời thương nhớ con, ông trao một trăm đồng cho con trai kế, và bảo:

- Hãy cầm tiền này, sắm y bát cho anh con.

Và ông chết.

Khi thầy Tỳ-kheo trở về nhà, người em trai gieo mình dưới chân thầy, lăn tròn trên đất, khóc và nói:

- Tôn giả ơi! Cha đã thiết tha gọi Tôn giả khi sắp chết và đưa cho con một trăm đồng, con phải làm gì?

Thầy Tỳ-kheo từ chối không lấy tiền.

- Ta không cần tiền.

Nhưng sau đó, thầy lại nghĩ: "Có thú vị gì khi ta sống đời khất sĩ? Một trăm đồng này đủ cho ta sinh sống, ta sẽ hoàn tục".

Bị đè nén bởi lòng bất mãn, thầy lơ là với kinh kệ, thiền định, và trở nên đau khổ như người mắc bệnh vàng da. Các chú tiểu hỏi thầy:

- Thầy có chuyện gì vậy?

- Tôi đang bất mãn.

Các chú tiểu đi mách lại với quý thầy, và cuối cùng câu chuyện đến tai Phật. Phật gọi thầy lên hỏi:

- Có phải đúng là ông đang bất mãn?

- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.

- Vì sao? Phải chăng ông có cách sống nào khác?

- Thưa vâng, bạch Thế Tôn.

- Gia tài ông được bao nhiêu?

- Thưa, một trăm đồng.

- Tốt lắm, đi tìm vài miểng chén đến đây, ta sẽ làm một bài toán, và biết kết quả ông có đủ phương tiện để sống hay không?

Thầy Tỳ-kheo đem miểng chén đến, Phật bảo:

- Bây giờ, để ra năm mươi đồng cho thức ăn thức uống, hai mươi bốn đồng mua hạt giống, cày bừa, cuốc xẻng, và một con dao cạo râu.

Kết quả là một trăm đồng không đủ vào đâu cả. Phật bảo thầy Tỳ-kheo:

- Số tiền ông có rất ít ỏi. Vì sao ông mong ước được thỏa nguyện với một số tiền như thế? Ở thời quá khứ, những vị Chuyển luân vương chỉ cần vẫy tay một cái là mưa tuôn châu báu, mặt đất ngập mười hai dặm vàng bạc. Những người này sống vương giả trải qua ba mươi sáu đời làm Ðế Thích, và mặc dầu làm chư thiên lâu như thế, khi chết vẫn không thỏa mãn ước nguyện.

Khi đức Phật nói xong, các Tỳ-kheo thỉnh Phật nói chuyện quá khứ. Phật bèn kể lại chuyện tiền thân Mandhàtà (Jàtaka 285):

Tận cùng những nơi mặt trời mặt trăng chiếu sáng. 
Tất cả mọi người sống trên trái đất đều là nô lệ của Mandhàtà.

Ngài đọc Pháp cú:

(186) Dầu mưa bằng tiền vàng, 
Các dục khó thỏa mãn. 
Dục đắng nhiều ngọt ít, 
Biết vậy là bậc trí.

(187) Ðệ tử bậc Chánh giác, 
Không tìm cầu dục lạc, 
Dầu là dục chư thiên, 
Chỉ ưa thích ái diệt.