Đường giải thoát - Phần 1

****

Đạo Phật giáo là nơi cứu khổ,

Độ chúng sanh không bỏ một ai;

Lòng thương yêu khắp nhơn loài,

Không hề muốn thấy một ai khổ trần.

Đường chơn chánh trên hơn tất cả,

Nẻo nhiệm mầu chẳng có chi bì;

Muốn người rõ tánh từ bi,

8. Cho nên Phật bảo con đi khuyên đời.

Đêm thanh vắng dùng lời nhiệm nhặc,

Khách thường trần bất đắc chơn ngôn;

Riêng con tâm đạo thường tồn,

Với người cũng rán gọi hồn nhớ tu.

Kỳ qui nhứt dễ đâu kiếm được,

Khuyên trẻ nên trau chuốt tinh thần;

Chừng nào định quốc an dân,

16. Người thương người thể thương thân mới rồi.

Con ơi! Nếu còn người vong bổn,

Riêng lợi danh riêng sống cá nhân;

Vẫn còn có cuộc tranh phân,

Ấy là vốn tánh phàm trần xưa nay.

Kim cổ đã bao ngày luân chuyển,

Do tâm trần suy biến gây ra;

Lần nầy cũng chẳng còn xa,

24. Lập công ớ trẻ kẻo mà huốt đi;

Cuộc xảy đến cực kỳ khốc liệt,

Chúng sanh cần chưởng phước cho cao.

Con ơi! Nếu chẳng ba đào,

Thuyền từ đâu nhọc công vào biển mê.

Chớ rời khách hãy kề bên khách,

Rước nhơn gian Nam Bắc kẻo chìm;

Dù sao cũng chớ ngồi im,

32. Nếu còn có kẻ đắm chìm sông mê.

Không riêng để mình kề Sen báu,

Muốn cho ai cũng đáo Tây Phương;

Lánh đi cuộc tạm trần dương,

Cùng nhau hiệp lực mở đường dài lâu.

Nơi cõi tạm thiên sầu vạn khổ,

Người tự làm nào có ai gây;

Muôn điều bởi một chữ say,

40. Khiến cho sanh chúng đọa đày chung thân.

Con ơi! Chốn hồng trần mù mịt,

Bị lợi danh phủ bít chơn linh;

Khiến cho hầu hết chúng sinh,

Quên tìm kiếm lối cứu mình khỏi mê.

Tự mê đã chưa hề tỉnh giác,

Còn làm khôn dẫn dắt người mê;

Đường mê thêm nỗi dọc dề,

48. Gây thành cái thứ bệnh mê lưu truyền.

Kẻ đã thức nhớ khuyên người tỉnh,

Thắp đuốc lên cho cảnh sáng ra;

Ở trong tim não người ta,

Nhiệm mầu có đủ rán mà phát minh.

Chớ để đến thúi sình mất xác,

Lỗi công sanh phí mất một đời;

Một khi để kiếp qua rồi,

56. Muốn tìm trở lại làm người khó thay.

Làm người được là may muôn thuở,

Cũng là do xưa có nghiệp lành;

Bây giờ nếu biết tu hành,

Tất là sẽ được trở thành Phật Tiên.

Con ơi ! Hãy nhớ khuyên sanh chúng,

Phật Thích Ca xưa cũng là người;

Quyết tâm lánh bỏ tệ đời,

64. Đem thân sanh tử đổi nơi Niết Bàn.

Dứt bỏ cả ngai vàng điện ngọc,

Hy sinh luôn vợ đẹp con cưng;

Một lòng hành đạo xả thân,

Việc chi cũng bỏ chỉ cần từ bi.

Thương sanh chúng việc chi chẳng quản,

Tìm đạo mầu tánh mạng xem thường;

Nhờ lòng đầy đủ nghị cương,

72. Thích Ca đắc đạo danh dương khắp trần.

Tu một thuở cứu thân vĩnh kiếp,

Độ được mình còn vớt mẹ cha;

Thuyền to một chiếc sắm ra.

Tất nhiên chở hết cả nhà xuống đi.

Dấu Phật Tổ đã ghi rõ lắm,

Chơn chúng sanh cần bấm đi theo;

Muốn tu đừng có sợ nghèo,

80. Muốn thành Phật chớ nên đeo lòng tà.

Muôn việc đã nhiễm qua khó bỏ,

Cố bỏ đi dù có mất công;

Ban sơ khó tịnh được lòng,

Nhưng đừng thối chí cuối cùng sẽ nên.

Học đạo lớn phải bền chí cả,

Muốn quả cao cần có công dày;

Thích Ca chứng quả Như Lai,

88. Cũng nhờ chí cả công dày mà nên.

Phật thành được chúng sanh thành được,

Thánh với phàm chỉ một bổn lai;

Khác nhau kẻ tỉnh người say,

Chớ ai thì cũng như ai đủ hình.

Tội chính bởi tại mình gây tội,

Mê cũng do mình gội hết mê;

Phật đi Phật biết đường về,

96. Mình đi mình lạc, ngu mê tại mình.

Kẻ bị cảnh sanh tình phàm tục,

Ngưới cố tâm gây cuộc hồng trần;

Càng mê càng bước xa dần,

Càng gây nghiệp chướng càng đần độn lung.

Biết ác mộng phải bừng tỉnh dậy,

Thấy lầm đường thì chạy mau ra;

Nếu tâm còn chút dần dà,

104. Mộng sầu thêm nặng, lầm xa càng nhiều.

Tu phải tỉnh là điều trước hết,

Học phải hành là việc đầu tiên;

Ham chơi nên mới thành ghiền,

Tự lòng trói buộc, tự nguyền gỡ ra.

Lẽ siêu đọa Phật đà chỉ dạy,

Nghiệp dữ lành người phải tự lo;

Tự mình ăn mới được no,

112. Bắt người khác thế ăn cho thì lầm.

Thiếu hạnh phải tự làm lấy hạnh,

Chưa biết tu tự tánh lo tu;

Chuyển thân từ sấu hóa cù,

Mình tu không được ai tu cho mình.

Người với con đồng sinh cõi tạm,

Con với người đã nặng nhơn duyên;

Con thiềng rán độ người thiềng,

120. Bỏ người đi xuống mình lên sao đành.

Học Phật phải rộng tình tế độ,

Nói pháp cần phá bỏ chấp tâm;

Phật riêng tế độ Phật lầm,

Pháp còn có sự chấp tâm pháp tà.

Mẹ nuôi con xót xa chẳng nệ,

Phật độ người đâu kể công lao;

Hai tâm hồn rất giống nhau,

128. Mẹ giàu tình cảm, Phật giàu từ bi.

Tình yêu con đem đi yêu chúng,

Tánh lo tư để dụng lo công;

Tất nhiên cùng Phật một lòng,

Tội không thể có mê không thể còn.

Mẹ ăn chi cho con ăn nấy,

Phật thành mong vạn loại đều thành;

Lòng nguyền độ tử độ sanh,

136. Tình đời đâu sánh kịp tình từ bi.

Mẹ yêu con quản chi đẻ chửa,

Phật thương người đâu sá tử sanh;

Niết-Bàn là chốn an lành,

Lâm phàm độ chúng không đành ngồi yên.

Người tưởng Phật muôn thiên có một,

Phật nhớ người giờ phút không quên;

Khi nghe có tiếng khóc rên,

144. Thì lòng Phật tợ như tên bắn vào.

Thời mạt pháp tà cao hơn chánh,

Buổi hạ nguơn ít Thánh nhiều phàm;

Cho nên nạn ách bao hàm,

Mắt từ bi thấy, đâu cam ngồi nhìn.

Cậy sức mạnh chúng sanh gây họa,

Ỷ tài cao thiên hạ khởi binh;

Giết người, người giết lại mình,

152. Càng xem càng bắt động tình từ bi.

Quá thông thái người khi Trời Phật,

Lắm văn minh chúng miệt huyền cơ;

Khi Trời, Trời phạt bất ngờ,

Miệt huyền cơ, bị huyền cơ trị trừng.

Triệu ức năm qua từng thế đó,

Chẳng phải là mới có đây đâu;

Tiêu tan trên mặt địa cầu,

160. Muôn lần rồi chớ phải đâu một lần.

Núi nổ khắp xa gần đều cháy,

Nước tràn đầy khôn dại cũng trôi;

Tranh đời mỗi một lần bôi,

Cỏ cây đều sạch, thú người đều tiêu.

Cầm ngọn đuốc mà thiêu ổ kiến,

Lấy đá to mà liệng trứng gà;

Chúng sanh thử tưởng tượng ra,

168. Kiến kia sống chết, trứng gà nát không?

Kỳ đại hạn cũng đồng cảnh ấy,

Khi tẩy trần trông thấy hãi kinh;

Thây bèo xác bọt linh đinh,

Diều tha quạ xé chúng sinh tử nàn.

Trời héo mặt gà vàng cũng vắng,

Đất châu mày thỏ trắng bặt tin;

Nhìn vào đại nạn chúng sinh,

176. Quỉ thần còn phải thất kinh vía hồn.

Thật ra việc sanh tồn kỳ chót,

Tài không hơn nơi đức ớ con;

Đức tuy không thấy mà còn,

Tài coi rần rộ mà mòn như cưa.

Cọp với beo tranh đua oai dũng,

Bại nát mình thắng cũng trần thân;

Người tám lượng kẻ nửa cân,

184. Chung qui ai cũng rã thân tiêu hồn.

Kẻ tự cho rằng khôn mà dại,

Người bị coi là dại lại khôn;

Tài tiêu còn đức thì tồn,

Đó là chung kết của môn đấu trần.

Cuộc thắng bại phải cân nhắc kỹ,

Nẻo tồn vong cần nghĩ suy rành;

Phải mau bỏ dữ về lành,

192. Dù không tôn giáo cũng hành thiện lương.

Lành chẳng khác buồm trương thuận gió,

Dữ như là chấu nhỏ chống xe;

Tu hành việc cả rán nghe,

Đời này hung dữ chỉ là giết thân.

Con ơi! Mặc người xưng tài sức,

Phần con nên chủ đức là hơn;

Đức sau trước cũng vì nhơn,

200. Tài thường trước đức sau thân là nhiều.

Tài không đức chỉ chiêu khổ họa,

Đức không tài chỉ gá tai ương;

Tài thêm có đức đồng tương,

Khác nào rồng được mây vương lấy mình.

Có tôn-giáo phải gìn chánh đạo,

Không thần quyền cũng tạo hiếu trung;

Ở ăn đạo nghĩa bất tùng,

208. Khác nào cá nọ mà chun vào lờ.

Mỗi việc ác mỗi tờ giấy nợ,

Thân nay chưa thì đợi thân sau;

Vay bao thì trả cũng bao,

Xưa nay nhân quả luật nào nể ai.

Thời mạt pháp trả vay rất chóng,

Kỳ hạ nguơn chết sống lẹ thay;

Đời xưa trả báo thì chầy,

216. Đời nay trả báo một giây nhãn tiền.

Tiên quá bước huờn nguyên trần tục,

Thánh lộn đường giây phút phàm phu;

Tu hay là chẳng có tu,

Bề ngoài không kể chỉ thu tâm hồn.

Tâm giác được phàm nhơn hóa thánh,

Tánh mê còn Tiên dính hồng trần;

Thăng trầm tự xử lấy thân,

224. Lấy câu nhân quả định phân khỏi lầm.

Tự xét mình khởi tâm thiện ác,

Tự xét mình tạo tác hung hiền;

Khỏi cần hỏi ý Thần Tiên,

Tự mình cũng biết nghiệp duyên thế nào.

Ăn chanh muốn ngọt ngào không được,

Làm dữ mong có phước khó thay;

Một cùng với một là hai,

232. Trồng chi hưởng nấy xưa nay không lầm.

Con thương chúng khóc thầm đòi bữa,

Phật nhìn đời bắt ứa lòng vàng;

Mười người hết chín người gian,

Ngoài đời đã chán còn loan trong chùa.

Đạo đức chỉ là khua ngoài miệng,

Tu hành không một chuyện trong lòng;

Kệ kinh học nói cho thông,

240. Khác nào con két nháy ông chủ nhà.

Nói thông thái kể ra sao hết,

Làm trái ngang chẳng việc nào xong;

Đáng thương cho kẻ tốt lòng,

Bị người lừa gạt mà không biết gì.

Đến như Phật từ bi vô hạng,

Cũng bị người giả dạng tăng ni;

Làm cho sanh chúng ngờ nghi,

248. Cửa thiền vắng bóng, đạo nghì lảng tâm.

Con ơi! Đạo thậm thâm vi diệu,

Chúng luống công khuấy nhiễu không tan;

Chỉ thương cho khách trần gian,

Bị lòng ngờ vực chận đàng từ bi.

Long Hoa vốn kỳ thi công đức,

Hạ ngươn là chính lúc chọn lừa;

Lành thì làm, dữ nên chừa,

256. Thiện tồn ác thất thiên cơ định rồi.

Núi cao vút bỗng trôi thành biển,

Biển sâu hòm lại biến non cao;

Ruộng khô tức khắc sông hào,

Sông hào nháy mắt biến vào rừng sâu.

Cuộc thay đổi lời đâu nói cạn,

Cơ nhiệm mầu biết dặn sao cùng;

Từ bi với kẻ hiếu trung,

264. An tâm nhờ Phật hộ tùng ngày đêm.

Dữ rán bỏ chớ thêm việc dữ,

Lành nên làm thêm sự hiền lành;

Tồn sanh sẽ được trường sanh,

Thượng ngươn trở lại thái bình an vui.

Con ơi ! Khi thắm mùi đạo hạnh,

Như rồng kia thêm cánh nhẹ bay;

Đời thay mình chẳng hề thay,

272. Cùng chơn Bồ Tát, Như Lai đồng thiền.

Mau thành bởi lành duyên kiếp trước,

Sớm nên do chưởng phước hiện nay;

Cố công lượm lặt một ngày,

Được nhiều hơn kẻ bỏ hoài suốt năm.

Trước không biết sau tầm sẽ rõ,

Xưa chẳng tu nay ngộ thì thành;

Dữ xưa nhưng hiện nay lành,

280. Lành còn chớ dữ tan tành còn chi.

Xưa lành nhưng nay thì làm dữ,

Dữ còn ra lành sự đâu còn;

Khác nào nhà mới sơn son,

Châm dầu đốt rụi chỉ còn đống than.

Lành rán làm lành toàn chung thỉ,

Dữ chớ theo dữ chí cùng đường;

Dữ lành vốn ở tâm vương,

288. Chủ tâm chớ để vào đường ngục môn.

Hồn chủ xác là tồn tại mãi,

Xác chủ hồn là hoại diệt luôn;

Chìu theo sở dục ngông cuồng,

Chỉ mau hủy kiếp vô-thường ích chi.

Lấy thần trí chỉ huy thể xác,

Thể xác không dẫn dắt đường tà;

Học theo gương Phật Thích Ca,

296. Lấy thần trí đạo thắng qua dục trần.

Đời tàn lại nhằm cơn hoại diệt,

Kiếp tạm còn gặp dịp sảy sàng;

Mười phần hết chín phần tan,

Một phần còn lại toàn vàng với châu.

Không cánh mà bay đâu cũng tới,

Ngồi một nơi thế giới xem cùng;

Giả chơn lắm sự lạ lùng,

304. Phật ma khó biết rối tung lòng người.

Quá vật chất bị đời ám ảnh,

Yếu tinh thần bị cảnh cuốn lôi;

Chung quy chẳng việc nào rồi,

Chỉ làm đau khổ cho đời nhiều hơn.

Rán mở trí để cân giả thiệt,

Nhớ bình tâm xét việc chánh tà;

Đời nhiều khôn khéo quỉ ma,

312. Đụng đâu tin đó thì là lầm to.

Học khôn quỉ thường lo việc quỉ,

Dựa tánh phàm chỉ nghĩ thân phàm;

Bảo thân phàm đủ cách làm,

Làm theo khôn quỉ thân phàm mau tiêu.

Được giải thoát là điều trên hết,

Còn luân hồi phải chết chóc luôn;

Luống công bọt nước đóng khuôn,

320. Giả thân kết cuộc cũng hườn giả thân.

Phải tỏ ngộ đường trần mới dứt,

Được hết mê bến tục mới rời;

Mê là gốc khổ con ơi!

Còn mê thiên hạ chưa thời nào vui.

Bởi mê mới làm tôi thị dục,

Nếu ngộ đâu tùng phục lòng tà;

Dục tà đều hại người ta,

328. Dục là thống khổ tà là trầm luân.

Dục thường vì xác thân khởi xướng,

Tà thường vì vọng tưởng gây ra;

Cả hai đều thứ mắt lòa,

Lợi gần thì thấy, hại xa không tường.

Gần dứt thở trên giường chưa biết,

Bảo vợ con nối tiếp đường lầm;

Vì tình mà thọ cảm tâm,

336. Vợ con rồi cũng lũi lầm theo luôn.

Nghiệp cha mới vừa buông con bắt,

Hết cháu rồi lại chắt nối truyền;

Cứ như thế đó lưu liên,

Gây nên một khối thảm duyên nhiều đời.

Cha mẹ chết con rơi nước mắt,

Con chết thì cháu chắt khóc ròng;

Vợ thì chan chứa vì chồng,

344. Chồng thì vì vợ đôi giòng lệ rơi.

Nước mắt ấy từ đời vô thỉ,

Bốn biển to đem ví không bằng;

Sanh ly tử biệt vô ngằn,

Giây oan đáng sợ nợ trần đáng ghê.

Vạn sự bởi ma mê dẫn lối,

Trăm việc do quỉ tối cầm đầu;

Giác xong mê nọ còn đâu,

352. Ngộ rồi tối ấy bị thâu mất liền.

Trong tâm khởi dữ hiền phải biết,

Lấy trí phân hư thiệt cho rành;

Nếu điều tà niệm còn sanh,

Tự mình trừng trị tảo thanh lòng mình.

Hành đạo phải tự tin đầy đủ,

Tham thiền cần tự chủ hoàn toàn;

Vọng trần vừa mới thoáng ngang,

360. Chận ngay chớ để lan tràn trong tâm.

Chừng nào cảnh hết làm tâm loạn,

Khi ấy tâm đã đoạn cảnh trần;

Chánh tà đều được minh phân,

Nhưng đừng để tánh ngã nhân chen vào.

Tâm cảnh chẳng còn màu hỗn độn,

Tà chánh không xáo trộn trong lòng;

Như là vật với hư không,

368. Tự nhiên ánh sáng đại đồng bừng ra.

Con ơi! Phật Thích Ca đắc đạo,

Bị ma vương khảo đảo lắm lần;

Nếu tâm còn chút vọng trần,

Tất không đạt được quả phần Như Lai.

Ngồi niệm Phật thì ai cũng niệm,

Nhứt tâm không xao xuyến ít người;

Tâm như chong chóng giữa trời,

376. Phật thì một niệm còn mười niệm ma.

Các việc xấu nhớ ra trước nhứt,

Kế tay chân buồn bực mỏi mê;

Rồi ma buồn ngủ chạy về,

Phật quên niệm đến, khói mê phủ vào.

Không cần hỏi ông nào cũng biết,

Niệm thế bao giờ Phật chứng cho;

Khác nào nồi gạo mới vo,

384. Bắc lên nhắc xuống bao giờ chín cơm.

Mục đích việc sớm hôm niệm Phật,

Là để cho chấm dứt niệm tà;

Chỉ còn một niệm Di Đà,

Để nhờ Phật rước sang qua Liên Đài.

Có thật cảm Phật Ngài mới ứng,

Niệm lơ là phật chứng vào đâu;

Ví người đã rớt sông sâu,

392. Không cần kêu cứu ai hầu cứu cho.

Niệm Phật chẳng béo no chi Phật,

Phật cũng không mong nhắc đến tên;

Chúng sanh muốn Phật vớt lên,

Cho nên mới tưởng niệm tên Phật Ngài.

Phật nguyện độ muôn loài thoát khổ,

Nên khi nghe ai có lời xin;

Phật thêm động tấm bi tình,

400. Như là mẹ thấy con mình lâm tai.

Phật nhứt định không sai lời nguyện.

Nhưng chúng sanh phải niệm chí thành;

Chỉ là một niệm trọn lành,

Cũng là được Phật thân hành đến nơi;

Hoặc chẳng niệm một lời chi cả,

Nhưng thường hay có dạ từ bi.

Trần ai chẳng nhiễm vật gì,

408. Cũng là được Phật hộ trì ngày đêm;

Người tự độ cầu thêm Phật độ,

Như nước xuôi lại gió thuận chiều.

Đường về chóng biết bao nhiêu,

Được hai sức độ mau siêu phàm trần.

Tuy có được tinh thần bác ái,

Cũng nhớ nên tưởng vái Di-Đà;

Kỳ nầy có Phật ấy qua,

416. Rước về Cực Lạc ngồi tòa Kim Liên.

Cõi ấy chẳng não phiền đau khổ,

Tuổi sống lâu vô số vô biên;

Muốn chi thì được có liền,

Thân người nào cũng bằng sen hóa thành.

Cõi ấy vốn trọn lành trọn tốt,

Cõi ấy không ai chết ai già;

Thường ngày có đức Di Đà,

424. Dùng thần thông hóa hiện ra muôn hình.

Người nào cũng quanh mình đều sáng,

Ai cũng đều viên mãn thần thông;

Đường xa muôn dặm Tây Đông,

Nhưng đi chỉ mất độ trong phút giờ.

Người cõi ấy thường trưa mỗi bữa,

Đi cúng dường Phật ở khắp nơi;

Đi về trong buổi ngọ thời,

432. Người nào cũng muốn thỉnh lời Như Lai.

Nên ai cũng đồng giai Bồ tát,

Không người nào sa lạc phàm phu;

Hạ ngươn kẻ phát tâm tu,

Cầu về Cực Lạc là đầu nhập môn.

Cõi ấy vốn người nhân thiện cả,

Ai muốn sang phải dạ lương hiền;

Cõi sen người phải như sen,

440. Gần bùn mà chẳng ố hoen mùi bùn.

Cõi lành kẻ dữ hung khó bước,

Phật từ bi chẳng rước bất lương;

Muốn về Cực Lạc Tây phương,

Các điều hung dữ chớ vương điều nào.

Lá già thì trước sau cũng đổ,

Để lá non thay nở trên cành;

Hết đời trược kế đời thanh,

448. Luật đào thải ấy đã dành từ lâu.

Thuở xưa quả địa cầu rất tốt,

Đất bằng vàng thảo mộc bằng châu;

Người nào cũng rất sống lâu,

An vui chớ chẳng khổ sầu điều chi.

Người nào cũng dung nghi tốt đẹp,

Ai cũng đều hiền đức thông minh;

Nhỏ lần cho đến hiện tình,

456. Lòng người hóa xấu, địa hình hóa dơ.

Đến lúc phải ban sơ lập lại,

Khó tránh ngày có đại biến di;

Chính là cũng một cuộc thi,

Ai rơi ai đậu trong kỳ nầy đây.

Đức Tiếp Dẫn kỳ nầy cũng tới,

Rước hiền nhơn thế giới Ta Bà;

Đem về Cực Lạc Di Đà,

464. Dứt đường sanh tử lánh xa hồng trần.

Bá tánh nhớ tu thân lập hạnh,

Nữ nam cần cải chánh trừ tà;

Lọc lừa trận ấy nổi ra,

Có thần che chở cho qua tai nàn.

Thiếu đạo đức sắt gang cũng chảy,

Thật hiền lành bới cạy không trôi;

Luật kia đã định sẵn rồi,

472. Lành thời tồn tại, dữ thời tiêu tan.

Ngòi pháo đốt tất vang tiếng nổ,

Họa gây ra thì khổ hại thân;

Cũng nên xét kỹ xa gần,

Cho hồn khỏi đọa, cho thân khỏi đày.

Hồn bị đọa khó khai ngộ được,

Thân bị đày khó vượt lao lung;

Dẫn nhau đi tới đường cùng,

480. Thân tròng thêm tội, hồn tròng thêm mê.

Thê thảm rồi kế thê thảm tới,

Ma cũ đi ma mới hiện vào;

Lúc nào biển cũng sóng xao,

Chúng sanh chẳng có lúc nào đứng yên.

Phần lớn bị bạc tiền mờ trí,

Ít ai mà chủ trị được tâm;

Nghèo thì bị bạc làm câm,

488. Giàu thì bị của giam cầm chung thân.

Xưa nay chốn hồng trần như thế,

Hơn thua nhau chỉ kể đồng tiền;

Dòng đời xuôi ngược đảo điên,

Đều do cái thứ bạc tiền mà ra.

Thứ tiền bạc người ta tạo nó,

Rồi người ta lại khổ vì tiền;

Không tiền nói phải cũng điên,

496. Có tiền nói quấy cũng thiên người ừ!

Trâu bò thì bị người xỏ mũi,

Người bị tiền bạc cỡi trên lưng;

Trâu bò chỉ khổ xác thân,

Người thì xác thịt tinh thần khổ luôn.

Khổ đến chết chưa buông được nó,

Mà nhiều người lấy đó làm vinh;

Tiền xem trọng, nghĩa xem khinh,

504. Ngày nay thế giới chỉ tin đồng tiền.

Tiền là bạc không yên một chỗ,

Nay tay nầy mai ở tay kia;

Người thường vì nó rẽ chia,

Gây ra đổ máu đầm đìa khắp nơi.

Chủ được nó là đời hạnh phúc,

Nó chủ mình là mất tự do;

Làm ra để giúp để cho,

512. Chớ gom góp để bo bo giữ đời.

Đem giúp đỡ cho người chẳng mất,

Cứ bo bo giữ cất không còn;

Vật mòn biết dụng không mòn,

Tiền đừng nên bạc nên tròn nghĩa ân.

Ham tiền bị hư thân lắm kẻ,

Mến bạc nhiều người nhẹ giá danh;

Gái thì bán mất tiết trinh,

520. Trai thì trộm cắp hoặc sanh gian hùng.

Thân cho mấy khi lòng mến bạc,

Tình thân kia cũng nát như tương;

Tự mình bóp chết tình thương,

Mà không sáng mắt bởi vương bạc tiền.

Tiền dùng đúng tiền hiền như Phật,

Bạc xài lầm bạc ác hơn ma;

Phật ma cũng tại người ta,

528. Chớ tiền bạc nó vốn là vô tri.

Nhiều tiền kiếp Mâu Ni giàu có,

Bạc tiền đâu làm khổ được Ông;

Mà là nhờ có tiền đồng,

Giúp Ông bố thí khắp trong dân làng.

Đó là một trong ngàn công đức,

Phật Thích Ca chứa chất từ xưa;

Dùng tiền như hạn cho mưa,

536. Biển non đo cũng chẳng vừa đại ân.

Phật xưa cũng xác trần cõi tạm,

Ngài cũng tình cũng cảm như ai;

Thế mà ngài chứng Như Lai,

Nhờ lòng bố thí nhờ hay nhân từ.

Phật làm thế nay người cũng thế,

Tất nhiên là ngồi kế Phật Ngài;

Nhớ câu trọng nghĩa hơn tài,

544. Tiền tài chớ để nó sai khiến mình.

Ai có của bỉ khinh cũng mặc,

Đừng vì tiền gay gắt với ai;

Có ra thì đỡ xây xài,

Không thì nhịn chịu chớ cay đắng lòng.

Nghèo nhớ giữ lòng trong dạ sạch,

Giàu đừng quên bố đức thi ân;

Có dư chớ hưởng riêng thân,

552. Nên cho kẻ khác lây phần ấm no.

Được như vậy được kho công đức,

Sống đời đâu khổ cực vì đời;

Trong tâm thường được thảnh thơi,

Tuy trong cõi tục mà đời Thần Tiên.

Tiên với tục dính liền mặt trái,

Để vậy phàm lộn lại là Tiên;

Cũng thời sử dụng đồng tiền,

560. Người lo quần chúng kẻ riêng lo mình.

Lo quần chúng là tình Tiên Phật,

Lo riêng mình là chất phàm nhân;

Tình Tiên Phật hết trầm luân,

Chất phàm nhân tất còn thân luân hồi.

Phật phàm có thế thôi đâu khó,

Làm hay không việc đó tại người;

Người đâu bóng đó không rời,

568. Ngoái đầu ngó lại mặt trời thấy ngay.

Xưa ma đó bỗng nay Phật đó,

Cây với thuyền nào có xa nhau.

Khéo tay moi móc ghép vào,

Thì cây nên được thuyền tàu khó chi.

Chúng sanh chớ bỏ đi tự lực,

Mọi người nên lấy sức của mình;

Phàm tình đổi lại Thánh tình,

576. Tự mình sửa lấy lòng mình hơn ai.

Chớ ỷ lại kẻ ngoài cứu vớt,

Phải tự mình tìm cách thoát ly;

Thật tâm tự độ mình đi,

Tự nhiên có Phật hộ trì khỏi lo.

Không tự độ muốn cho Phật độ,

Khác nào như đất bỏ không trồng;

Ví dù mưa xuống ngập đồng,

584. Trái bông cũng chớ có hòng sanh ra.